Đòn bẩy tài chính là một thuật ngữ được sử dụng khá thường xuyên trong lĩnh vực tài chính. Doanh nghiệp thường sử dụng đòn bẩy tài chính để tạo ra tỷ suất sinh lợi trên tài sản hoạt động lớn hơn. Còn nhà đầu tư sử dụng để gia tăng lợi nhuận so với việc sử dụng vốn tự có.
Tuy nhiên sử dụng đòn bẩy tài chính giống như con dao 2 lưỡi, nếu khách hàng áp dụng tốt sẽ thu lợi nhuận, áp dụng không tốt sẽ để lại hậu quả nghiêm trọng.
1. Đòn bẩy tài chính là gì?
Đòn bẩy tài chính (Financial Leverage) để thể hiện mức độ sử dụng vốn vay trong tổng nguồn vốn của doanh nghiệp nhằm mục đích tăng tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) hay thu nhập trên một cổ phần thường (EPS).
Mức độ sử dụng đòn bẩy tài chính doanh nghiệp được thể hiện ở hệ số nợ.
Doanh nghiệp có hệ số nợ cao thể hiện doanh nghiệp có đòn bẩy tài chính ở mức độ cao và ngược lại.
2. Các nhóm chỉ số đòn bẩy tài chính
- Tổng nợ/Tổng tài sản (D/A)
Hệ số nợ trên tổng tài sản (D/A) đo lường mức độ sử dụng nợ vay của doanh nghiệp để tài trợ cho tổng tài sản. Có nghĩa là trong tổng số tài sản hiện tại của doanh nghiệp được tài trợ khoảng bao nhiêu phần trăm là nợ vay.
Hệ số này phụ thuộc vào nhiều yếu tố: Mục đích vay, lĩnh vực hoạt động doanh nghiệp, quy mô doanh nghiệp, loại hình doanh nghiệp. Để biết được tỷ số này cao hay thấp có thể so sánh với tỷ số trung bình ngành.
- Hệ số nợ/Vốn (D/C)
Tổng nợ/ (Tổng nợ + Vốn chủ sở hữu)
Hệ số nợ trên vốn (D/C) này cung cấp cho các nhà nghiên cứu và các nhà đầu tư về sức mạnh về tài chính, cấu trúc tài chính của doanh nghiệp. Doanh nghiệp nào có tỷ lệ nợ trên vốn cao so với mức bình quân ngành thì doanh nghiệp đó có thể có tình hình tài chính không khả quan.
- Tổng nợ/Vốn chủ sở hữu (D/E)
Hệ số nợ trên vốn chủ sở hữu (D/E) phản ánh quy mô tài chính của doanh nghiệp, cho ta biết về tỷ lệ nợ và vốn chủ sở hữu mà doanh nghiệp sử dụng để chi trả cho hoạt động của mình. Hệ số nợ trên vốn chủ sở hữu là một trong những tỷ lệ đòn bẩy tàichính thông dụng nhất.
- Hệ số đòn bẩy tài chính
Tổng tài sản bình quân/Vốn chủ sở hữu bình quân
Hệ số này thể hiện vốn vay và vốn chủ sở hữu bình quân trong cả một thời kỳ. Tỷ số này thấp thể hiện khả năng tự chủ tài chính nhưng cũng cho thấy doanh nghiệp chưa tận dụng được nhiều lợi thế của đòn bẩy tài chính.
- Hệ số chi trả lãi vay (EBIT/Chi phí lãi vay)
Hệ số chi trả lãi vay cho biết mức độ lợi nhuận trước thuế và lãi vay đảm bảo khả năng trả lãi của một doanh nghiệp.
- Chỉ số này > 1 cho thấy doanh nghiệp hoàn toàn có khả năng trả lãi vay.
- Chỉ số này < 1 cho thấy doanh nghiệp đã vay quá nhiều và lãi vay thu không được đủ.
3. Công thức tính đòn bẩy tài chính
Công thức tính :
Ở đây:
EBIT là lợi nhuận trước thuế và lãi vay.
EPS là lợi nhuận của vốn chủ sở hữu.
Trong trường hợp nếu phải trả lãi vay phải trả sẽc có công thức biến đổi sau:
Trong đó:
I: Là lãi vay phải trả
F: Là chi phí cố định kinh doanh (không bao gồm lãi vay)
v: Chi phí biến đổi 1 đơn vị sản phẩm
p: Giá bán đơn vị sản phẩm
Q: Số lượng sản phẩm bán ra
4. Ý nghĩa của đòn bẩy tài chính:
Đòn bẩy tài chính giúp doanh nghiệp nhận biết tác động của việc sử dụng nợ lên thu nhập trên một cổ phần thường.
Nói cách khác kết quả kinh doanh của doanh nghiệp với mỗi phương án huy động vốn khác nhau, tại một mức EBIT xác định thì doanh nghiệp sẽ biết trước được sự thay đổi của EBIT có ảnh hưởng như thế nào đến thu nhập trên mỗi cổ phần thường.
5. Tại sao các doanh nghiệp thường sử dụng đòn bẩy tài chính
Nhằm duy trì hoạt động kinh doanh, các doanh nghiệp thường sẽ sử dụng nợ vay. Một mặt là nhằm bù đắp sự thiếu hụt vốn kinh doanh, một mặt nhằm hy vọng gia tăng tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) hoặc thu nhập trên một cổ phần (EPS).
Ngoài ra, các doanh nghiệp còn sử dụng đòn bẩy tàichính như là “Lá chắn thuế”. Do những khoản tiền lãi vay phải trả được coi là khoản chi phí hợp lý và được tính trừ vào thu nhập chịu thuế của doanh nghiệp. Giúp số tiền thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp ít đi, làm gia tăng lợi nhuận.
Đòn bẩy tài chính như một công cụ thúc đẩy lợi nhuận sau thuế từ vốn của chủ sở hữu, vừa là một công cụ kìm hãm sự gia tăng đó. Sự thành công hay thất bại đều nhờ vào sự khôn ngoan của chủ đầu tư khi lựa chọn cơ cấu tài chính, khả năng gia tăng lợi nhuận là điều mong ước của các chủ sở hữu, trong đó đòn bẩy tàichính là một công cụ được các nhà quản lý ưa dùng.
Tuy nhiên, việc sử dụng đòn bẩy tài chính không phải lúc nào cũng mang lại kết quả tích cực cho chủ sở hữu doanh nghiệp (cổ đông). Nó có thể gây ra tác động tiêu cực cho doanh nghiệp nếu như không được sử dụng 1 cách có hiệu quả.
6. Mối quan hệ của ROCE và đòn bẩy tài chính
ROCE (Return on Capital Employed) là tỷ suất lợi nhuận trước lãi vay và thuế trên vốn kinh doanh. Đây là 1 chỉ tiêu tài chính phản ánh khả năng sinh lời của tài sản (vốn kinh doanh) mà không xét đến ảnh hưởng của nguồn gốc vốn kinh doanh và thuế thu nhập doanh nghiệp. Nó đóng vai trò rất lớn trong việc xem xét mối quan hệ với lãi suất vay nợ để đánh giá việc sử dụng nợ vay có tác động tích cực hay tiêu cực đến khả năng sinh lời của vốn chủ sở hữu hay không? Vậy ROCE có mối quan hệ gì với đòn bẩy tài chính.
Như đã nói một trong những lợi ích của việc sử dụng đòn bẩy tài chính là giúp doanh nghiệp có thể gia tăng tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) hay thu nhập trên một cổ phần thường (EPS). Do đó chỉ cần biến đổi công thức tính ROE như sau:
Trong đó:
EBIT: Lợi nhuận trước lãi vay và thuế
ROCE: Tỷ suất sinh lời kinh tế trên vốn kinh doanh
D: Nợ vay bình quân (Debt)
E: Vốn chủ sở hữu bình quân (Equity)
I: Chi phí lãi vay
r: Lãi suất vay nợ
t: Thuế suất thuế TNDN
Từ công thức trên, ta thấy rằng tỷ suất lợi nhuận ROE sẽ phụ thuộc vào 3 yếu tố là: Tỷ suất sinh lời kinh tế trên vốn kinh doanh (ROCE); Lãi suất vay nợ (r); và, hệ số nợ trên vốn chủ sở hữu (D/E).
7. Sử dụng đòn bẩy tài chính như thế nào là hiệu quả
Đây là câu hỏi mà các doanh nghiệp cũng như các nhà đầu tư thường gặp phải. Cách đơn giản nhất là so sánh ROCE (tỷ suất sinh lời kinh tế trên vốn kinh doanh) với r (lãi suất vay).
Sẽ có 3 trường xảy ra như sau:
Trường hợp 1: ROCE > r (tỷ suất sinh lời kinh tế trên vốn kinh doanh > lãi suất vay).
Đòn bẩy tài chính sẽ khuyếch đại làm tăng tỷ suất lợi nhuận ROE và thu nhập 1 cổ phần EPS. Doanh nghiệp càng sử dụng nhiều nợ vay thì càng tăng nhanh tỷ suất lợi nhuận ROE và thu nhập 1 cổ phần EPS. Tuy nhiên, việc tăng sử dụng nợ vay sẽ tiềm ẩn rủi ro tài chính lớn đối với doanh nghiệp.
Trường hợp 2: ROCE < r (tỷ suất sinh lời kinh tế trên vốn kinh doanh < lãi suất vay).
Trong trường hợp này, đòn bẩy tài chính sẽ khuyếch đại làm giảm tỷ suất lợi nhuận ROE và thu nhập 1 cổ phần EPS, đồng thời làm tăng rủi ro tài chính cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp càng sử dụng nợ vay thì sẽ càng làm suy giảm tỷ suất lợi nhuận ROE và thu nhập 1 cổ phần EPS.
Trường hợp 3: ROCE = r (tỷ suất sinh lời kinh tế trên vốn kinh doanh = lãi suất vay).
Nếu ROCE = r thì tỷ suất lợi nhuận ROE và thu nhập 1 cổ phần EPS trong các tình huống: không sử dụng nợ vay, sử dụng nhiều nợ vay hay sử dụng ít nợ vay…
8. Một số lưu ý khi sử dụng đòn bẩy tài chính
Sử dụng đòn bẩy tài chính mang đến nguồn lợi nhuận cho doanh nghiệp nhưng vẫn tiềm ẩn những rủi ro lớn. Chính vì thế doanh nghiệp phải lưu ý một số vấn đề sau:
- Khi chủ đầu tư phải định hướng được rõ ràng, nếu tình trạng khủng hoảng xảy ra hoặc nếu chủ đầu tư tính toán sai khiến việc mua bán khó khăn dẫn đến thực trạng ngưng đọng vốn, thậm chí nếu không kịp xoay sở có thể dẫn tới tình trạng trắng tay.
- Việc lựa chọn nguồn vốn cũng phải hết sức thận trọng bởi nếu vay vốn với lãi suất cao thì lợi nhuận sẽ giảm, đồng thời nếu chẳng may gặp rủi ro thì việc lãi suất cao sẽ khiến cho nhà đầu tư điêu đứng. Hãy lựa chọn các ngân hàng đang có chương trình vay vốn ưu đãi như: Vietcombank, BIDV, Sacombank….
- Khi một doanh nghiệp sử dụng nợ vay trong cơ cấu nguồn vốn của mình, đồng nghĩa với việc họ phải có nghĩa vụ thanh toán các chi phí phát sinh từ việc vay nợ đó, bất kể kết quả kinh doanh như thế nào.
- Sẽ có 2 trường hợp xảy ra: nếu kinh doanh thuận lợi, giúp tăng doanh thu, EBIT tăng thì đòn bẩy tài chính càng lớn sẽ thúc đẩy tỷ lệ gia tăng EPS càng cao. Tuy nhiên ngược lại, nếu kinh doanh không thuận lợi, EBIT giảm, tỷ lệ đòn bẩytài chính càng lớn sẽ làm tăng xác suất mất khả năng thanh toán của doanh nghiệp.
Xem thêm bài viết : EPS là gì? Công thức và cách tính EPS
Xem thêm bài viết : Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE)? Cách tính và ứng dụng
Xem thêm bài viết : EBIT là gì? Công thức tính và cách áp dụng EBIT
