1. Chỉ số EPS (earnings per share) là gì
EPS (Earnings Per Share) có nghĩa là thu nhập trên mỗi cổ phiếu được tính bằng lợi nhuận sau thuế của công ty chia cho số cổ phiếu phổ thông đang lưu hành của công ty đó. Đây có thể coi như là phần lợi nhuận thu được trên mỗi khoản đầu tư ban đầu. Nên EPS được coi như một chỉ báo xác định khả năng sinh lời của một doanh nghiệp. Thông thường một công ty báo cáo EPS được điều chỉnh cho các khoản mục bất thường và khả năng pha loãng cổ phiếu.
2. Công thức và cách tính EPS trong báo cáo tài chính
EPS = (LNST – Cổ tức của cổ phiếu ưu đãi) / (KLCP lưu hành bình quân trong kỳ)
Trong đó:
- Lợi nhuận sau thuế: là tổng lợi nhuận của doanh nghiệp trong một chu kỳ kinh doanh.
Lợi nhuận sau thuế được tính = Tổng doanh thu (Doanh thu thuần từ cung cấp sản phẩm và dịch vụ + doanh thu từ hoạt động tài chính + doanh thu từ hoạt động đầu tư + doanh thu khác) – Tổng các chi phí (Giá vốn hàng bán của sản phẩm, dịch vụ + chi phí bán hàng + chi phí quản lý doanh nghiệp + chi phí từ hoạt động tài chính + chi phí khác + Thuế thu nhập doanh nghiệp).
- Cổ tức cổ phiếu ưu đãi: là phần lợi nhuận doanh nghiệp trả cho cổ đông nắm giữ cổ phiếu ưu đãi, thường được ấn định theo một tỷ lệ cố định có trên mệnh giá. Theo như thông thường, doanh nghiệp không có nghĩa vụ trả cổ tức thường xuyên cho cổ đông, nhưng khoản cổ tức ưu đãi này thường được trả đều đặn, hàng năm, cho dù doanh nghiệp có lãi hay không. Vì vậy, về bản chất, khoản cổ tức này có phần giống với lãi vay doanh nghiệp trả cho chủ nợ nhiều hơn.
- Số lượng cổ phiếu ở đây có thể là:
Số lượng cổ phiếu bình quân đang lưu hành (sẽ cho kết quả EPS chính xác hơn).
Số lượng cổ phiếu đang lưu hành vào thời điểm cuối kỳ (thuận tiện cho việc tính toán).
Xem thêm bài viết : Cổ phiếu là gì
3. Ý nghĩa của chỉ số EPS
EPS đóng vai trò như một chỉ số đánh giá về hiệu quả hoạt động của công ty.
EPS thường được xem là chỉ số quan trọng nhất trong việc xác định giá của cổ phiếu.
Đánh giá hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp. Hai công ty có thể có cùng EPS, nhưng một công ty có thể sử dụng vốn ít hơn- tức là công ty đó có hiệu quả cao hơn trong việc sử dụng vốn của mình để tạo ra lợi nhuận và, nếu những yếu tố khác là tương đương thì đây là công ty tốt hơn.
Ví dụ
CTCP Sữa Việt Nam (VNM) có số liệu như sau:
Lợi nhuận sau thuế 4 quý gần nhất đạt 10,295 tỷ đồng
Khối lượng cổ phiếu bình quân đang lưu hành là 1.741 tỷ cổ phiếu.
Trong kỳ, VNM sử dụng 785 tỷ đồng trả cổ tức ưu đãi cho cổ đông.
Vậy chỉ số EPS của VNM sẽ là:
EPS (VNM) = (10,295 – 785) tỷ đồng/ 1.741 tỷ cổ phiếu = 5,463.4 (đồng/ cổ phiếu).
Điều này có nghĩa là mỗi cổ phiếu VNM mà cổ đông sở hữu sẽ thu được tương ứng là 5463 đồng.
4. Những loại chỉ số EPS
Trên các trang báo tài chính như cafef, vietstock, chúng ta thường nhìn thấy 2 chỉ tiêu EPS pha loãng và EPS cơ bản. Vậy chúng khác nhau như nào?
4.1 EPS cơ bản
EPS cơ bản tính đến cổ phiếu đang lưu hành hiện tại, nên thể hiện thu nhập trên một cổ phiếu của doanh nghiệp ở thời điểm hiện tại.
EPS = (Lợi nhuận sau thuế – Cổ tức cổ phiếu ưu đãi) / Số lượng cổ phiếu bình quân đang lưu hành.
4.2 EPS pha loãng
Còn EPS pha loãng lại tính trước cả trái phiếu, cổ phiếu ưu đãi có khả năng chuyển đổi thành cổ phiếu trong tương lai (cổ phiếu tăng lên thì tỷ lệ pha loãng tăng lên), nên nó sẽ thể hiện thu nhập trên một cổ phiếu của doanh nghiệp tại thời điểm tương lai.
EPS pha loãng = (Lợi nhuận ròng – Cổ tức cổ phiếu ưu đãi) / (Số lượng cổ phiếu đang lưu hành + Lượng cổ phiếu sẽ được chuyển đổi)
Dưới đây là chỉ số EPS cơ bản và pha loãng được tính toán sẵn bởi cafef:
5. Cách điều chỉnh EPS khi có dấu hiệu bị bóp méo
Trong thực tế, EPS có thể bị bóp méo do một số yếu tố vô ý hay cố ý. Các nhà phân tích đã điều chỉnh công thức lại EPS cơ bản để phát hiện những doanh nghiệp đã lợi dụng các thủ thuật tài chính nhằm thổi phồng lợi nhuận và tác động đến các chỉ số định giá.
Hãy tưởng tượng một công ty sở hữu 2 nhà máy sản xuất linh kiện điện thoại. Nhà máy thứ nhất tọa lạc trên một khu đất có giá trị trong tương lai. Sau vài năm, ban lãnh đạo của công ty quyết định bán nhà máy và xây một nhà máy khác trên mảnh đất ít giá trị hơn. Giao dịch này tạo ra lợi nhuận dồi dào cho công ty.
Mặc dù việc bán đất này đã tạo ra lợi nhuận thực sự cho công ty và các cổ đông, nhưng nó được coi là một “khoản bất thường” vì không có lý do gì để tin rằng công ty có thể lặp lại giao dịch đó trong tương lai.
Một lập luận tương tự có thể được đưa ra nếu một công ty bị thua lỗ bất thường – có thể là nhà máy bị cháy – điều này sẽ làm giảm EPS tạm thời và cần được loại trừ vì lý do tương tự.
Cách tính cho EPS không bao gồm các khoản bất thường là:
EPS = (Lợi nhuận sau thuế – Cổ tức ưu đãi ± Khoản mục bất thường ± Hoạt động kinh doanh không còn tiếp diễn)/ Cổ phiếu phổ thông bình quân gia quyền
6. Mối quan hệ giữa chỉ số EPS và chỉ số P/E
EPS là một chỉ số quan trọng cấu tạo nên chỉ số P/E (Price to Earning ratio), E trong P/E được hiểu là EPS.
Sử dụng EPS để xác định chỉ số P/E trong hoạt động định giá
Bằng cách chia giá một cổ phần của công ty cho EPS của nó, một nhà đầu tư có thể thấy được giá trị của một cổ phiếu qua các kỳ, từ đó biết được thị trường sẵn sàng trả cho cổ phiếu ấy mức định giá là bao nhiêu.
Cụ thể:
Cổ phiếu CTD của CTCP Xây dựng Coteccons đang giao dịch với mức giá thị trường P = 143.400 đồng với EPS lũy kế là 19.260 (đồng/ cổ phiếu).
Tỷ lệ P/E đối với cổ phiếu CTD là: 143.400 (đồng)/ 19.260 (đồng/cổ phiếu) = 7.58
Điều đó có nghĩa để có được 1 đồng lợi nhuận từ cổ phiếu nhà đầu tư đang phải trả cho nó 7.58 đồng. Từ đó bạn có thể so sánh chỉ số P/E qua các thời kỳ hoặc so sánh với P/E của các doanh nghiệp khác cùng ngành để đánh giá một cách tương đối cổ phiếu đang đắt hay rẻ.
Xem thêm bài viết : chỉ số PE để hiểu rõ hơn
7. Chỉ số EPS bao nhiêu là tốt?
Chỉ số EPS được coi là tốt còn phải phụ thuộc vào các yếu tố hoạt động kinh doanh gần đây của công ty, hoạt động kinh doanh của các đối thủ cạnh tranh và kỳ vọng của các nhà đầu tư theo dõi cổ phiếu. Đôi khi, một công ty có thể báo cáo chỉ số EPS đang tăng hoặc đang giảm, tuy nhiên giá cổ phiếu của doanh nghiệp đi ngược lại với chỉ báo này do tâm lý của nhà đầu tư hay sự biến động của thị trường.
Ở Việt Nam, đa số mọi người đều nhận định rằng một doanh nghiệp làm ăn tốt sẽ duy trì EPS > 1.500 đồng và có xu hướng tăng lên trong tương lai. Điều quan trọng là phải luôn đánh giá chỉ số EPS của giá cổ phiếu doang nghiệp, cần xem xét đến các chỉ số khác như P/E của công ty hoặc lợi tức thu nhập.
8. Hạn chế của chỉ số EPS
Khi xem xét chỉ số EPS để đưa ra quyết định đầu tư hoặc giao dịch, bạn hãy lưu ý một số nhược điểm có thể xảy ra.
- Doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu ESOP, cổ phiếu và trái phiếu chuyển đổi làm EPS giảm khiến nhà đầu tư gặp rủi ro.
- Lợi nhuận dễ biến đổi tăng giảm khi có những khoản thu chi không thuộc về hoạt động kinh doanh cũng khiến chỉ số EPS biến động
- Doanh nghiệp làm giả số liệu dẫn đến lợi nhuận ảo
