1. Chứng khoán phái sinh là gì?
1.1. khái niệm
Chứng khoán phái sinh là các công cụ tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá trị của một tài sản cơ sở. Chứng khoán phái sinh quy định quyền lợi và/hoặc nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng đối với việc thanh toán và/hoặc chuyển giao tài sản cơ sở với một mức giá được thỏa thuận rước vào một thời điểm nhất định trong tương lai.
Tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh thường là công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất,… được chuyển sang hợp đồng.
1.2. Ví dụ về Chứng khoán phái sinh
Ví dụ, hãy tưởng tượng một nhà đầu tư châu Âu, tài khoản đầu tư của họ đều được tính bằng đồng euro (EUR). Nhà đầu tư này mua cổ phiếu của một công ty Hoa Kỳ thông qua một sàn giao dịch Hoa Kỳ bằng cách sử dụng đô la Mỹ (USD). Bây giờ nhà đầu tư phải chịu rủi ro tỷ giá hối đoái khi nắm giữ cổ phiếu đó. Tỷ giá hối đoái có nguy cơ đe dọa rằng giá trị của đồng euro sẽ tăng lên so với USD. Nếu giá trị của đồng euro tăng, tức là đồng USD mất giá so với Euro, thì khi bán cổ phiếu bằng đồng USD và quy đổi thành đồng EUR, nhà đầu tư Châu âu này sẽ bị thiệt khi thu về ít tiền hơn.
Để phòng ngừa rủi ro này, nhà đầu tư có thể mua công cụ phái sinh tiền tệ để chốt một tỷ giá hối đoái cụ thể. Các công cụ phái sinh có thể được sử dụng để phòng ngừa loại rủi ro này bao gồm hợp đồng tương lai tiền tệ và hoán đổi tiền tệ.
Một nhà đầu cơ hy vọng đồng euro tăng giá so với đồng đô la có thể thu lợi nhuận bằng cách sử dụng một phái sinh tăng giá trị với đồng euro. Khi sử dụng các công cụ phái sinh để suy đoán về chuyển động giá của tài sản cơ sở, nhà đầu tư không cần phải có sự hiện diện của danh mục đầu tư hoặc nắm giữ đối với tài sản cơ sở.
2. Các loại hợp đồng phái sinh khác?
Hợp đồng kì hạn
Là một thỏa thuận giữa 2 bên tham gia để mua và bán một loại tài sản ở một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá được xác định ở thời điểm hiện tại.
Hợp đồng quyền chọn
Người nắm giữ hợp đồng quyền chọn có quyền nhưng không có nghĩa vụ mua hoặc bán một loại tài sản cơ sở tại một thời điểm nhất định trong tương lai theo mức giá được xác định trước. Người bán hợp đồng có nghĩa vụ thực hiện giao dịch khi người nắm giữ hợp đồng chọn thực hiện quyền. Hợp đồng quyền chọn bao gồm quyền chọn mua và quyền chọn bán.
Hợp đồng hoán đổi
Hợp đồng hoán đổi là một loại phái sinh phổ biến khác, thường được sử dụng để trao đổi một loại dòng tiền này với một loại dòng tiền khác. Ví dụ: một nhà giao dịch có thể sử dụng hoán đổi lãi suất để chuyển từ khoản vay có lãi suất thay đổi sang khoản vay có lãi suất cố định hoặc ngược lại.
Hợp đồng hoán đổi lãi suất
Hợp đồng hoán đổi lãi suất là hợp đồng kỳ hạn trong đó một luồng thanh toán lãi suất trong tương lai được đổi lấy một luồng khác dựa trên số tiền gốc cụ thể. Giao dịch hoán đổi lãi suất có thể là lãi suất cố định hoặc lãi suất thả nổi để giảm hoặc tăng khả năng chịu sự biến động của lãi suất.
Có ba loại hoán đổi lãi suất khác nhau: Cố định thả nổi, thả nổi cố định và thả nổi.
Hợp đồng hoán đổi tiền tệ
Hoán đổi tiền tệ liên quan đến việc trao đổi tiền lãi – và đôi khi là tiền gốc – bằng một loại tiền tệ cho cùng một loại tiền tệ khác.
Các công ty kinh doanh ở nước ngoài thường sử dụng hình thức hoán đổi tiền tệ để có được tỷ lệ cho vay bằng nội tệ ưu đãi hơn so với việc họ vay tiền từ ngân hàng trong nước.
Hoán đổi tiền tệ là công cụ tài chính quan trọng được sử dụng bởi các ngân hàng, nhà đầu tư và các tập đoàn đa quốc gia.
Hoán đổi tiền tệ là công cụ tài chính quan trọng được sử dụng bởi các ngân hàng, nhà đầu tư và các tập đoàn đa quốc gia.
Ví dụ như Ấn Độ và Nhật Bản đã ký một thỏa thuận hoán đổi tiền tệ song phương trị giá 75 tỷ USD vào tháng 10 năm 2018 nhằm mang lại s
3. Chứng khoán phái sinh ở Việt Nam
Trong đó, hợp đồng tương lai là sản phẩm chứng khoán phái sinh đầu tiên được niêm yết và giao dịch trên thị trường Việt Nam. Cụ thể là Hợp đồng tương lai dựa trên chỉ số cổ phiếu (VN30 và HNX30) và Hợp đồng tương lai trên trái phiếu chính phủ (kỳ hạn 5 năm). Các sản phẩm này được lựa chọn trước tiên do tính chất sản phẩm đơn giản, tài sản cơ sở đều là các công cụ có độ rủi ro thấp và có tính đại diện cao. Nguyên tắc giao dịch hợp đồng tương lai cũng không quá khác biệt so với giao dịch cổ phiếu trên thị trường cơ sở.
4. Hợp đồng tương lai
4.1. Đặc điểm của hợp đồng tương lai
Hợp đồng tương lai là các hợp đồng tài chính phái sinh bắt buộc các bên phải giao dịch một tài sản tại một ngày và giá trong tương lai được xác định trước. Ở đây, người mua phải mua hoặc người bán phải bán tài sản cơ bản ở mức giá đã đặt, bất kể giá thị trường hiện tại vào ngày hết hạn. Tài sản cơ bản bao gồm hàng hóa vật chất hoặc các công cụ tài chính khác. Hợp đồng tương lai nêu chi tiết số lượng của tài sản cơ bản và được tiêu chuẩn hóa để tạo điều kiện thuận lợi cho giao dịch trên sàn giao dịch tương lai. Hợp đồng tương lai có thể được sử dụng để bảo hiểm rủi ro hoặc đầu cơ giao dịch.
4.2. VD về hợp đồng tương lai
Một nhà sản xuất dầu cần bán dầu của họ. Họ có thể sử dụng hợp đồng tương lai để làm điều đó. Bằng cách này, họ có thể chốt mức giá mà họ sẽ bán, và sau đó giao dầu cho người mua khi hợp đồng tương lai hết hạn. Tương tự, một công ty sản xuất có thể cần dầu để sản xuất các vật dụng. Vì họ thích lập kế hoạch trước và luôn có dầu đến vào mỗi tháng, họ cũng có thể sử dụng hợp đồng tương lai. Bằng cách này, họ biết trước giá họ sẽ trả cho dầu (giá hợp đồng tương lai) và họ biết rằng họ sẽ nhận dầu khi hợp đồng hết hạn.
4.3. Hợp đồng tương lai chỉ số VN30
Hợp đồng tương lai chỉ số Vn30 trên bảng giá tại ngày 2/6/2021.
hoặc bạn có thể mở vào bảng giá hợp đồng tương lai sau đây: https://banggia.vndirect.com.vn/chung-khoan/danh-muc
Xem thêm bài viết : Chỉ số VN30 là gì? Cách tính và ý nghĩa của chỉ số VN30
5. Ưu điểm và nhược điểm của chứng khoán phái sinh
5.1. Ưu điểm của Phái sinh
Các công cụ phái sinh có thể là một công cụ hữu ích cho các doanh nghiệp cũng như các nhà đầu tư. Chúng cung cấp một cách để chốt giá, phòng ngừa trước những biến động bất lợi của tỷ giá và giảm thiểu rủi ro — thường là với một chi phí hạn chế. Ngoài ra, các công cụ phái sinh thường có thể được mua ký quỹ – nghĩa là bằng các khoản tiền đi vay – điều này làm cho chúng thậm chí còn ít tốn kém hơn.
5.2. Nhược điểm của Phái sinh
Mặt khác, các công cụ phái sinh rất khó định giá vì chúng dựa trên giá của một tài sản khác. Rủi ro đối với các công cụ phái sinh OTC bao gồm rủi ro đối tác khó dự đoán hoặc định giá được. Hầu hết các công cụ phái sinh cũng nhạy cảm với những thay đổi về thời gian hết hạn, chi phí nắm giữ tài sản cơ bản và lãi suất. Các biến này gây khó khăn cho việc so khớp hoàn hảo về giá trị của một tài sản phái sinh với tài sản cơ sở.
6. Cách giao dịch chứng khoán phái sinh
Bước 1. Mở tài khoản chứng khoán phái sinh
Tương tự như giao dịch cổ phiếu, để tham gia giao dịch mua bán hợp đồng tương lai, bước đầu tiên nhà đầu tư cần làm là mở tài khoản chứng khoán phái sinh. Nhà đầu tư cần có tài khoản giao dịch chứng khoán cơ sở trước khi mở tài khoản phái sinh. Trong trường hợp chưa có tài khoản chứng khoán cơ sở, nhà đầu tư sẽ phải đăng ký mở đồng thời hai tài khoản.
Có 2 cách để mở tài khoản chứng khoán, hoặc bạn trực tiếp đến văn phòng của công ty chứng khoán và yêu cầu mở, hoặc bạn mở online
Ví dụ mở online tại công ty chứng khoán HSC như sau đây https://online.hsc.com.vn/mo-tai-khoan.html
Bước 2. Nộp tiền ký quỹ ban đầu
Để được kích hoạt tài khoản, nhà đầu tư cần nộp tiền ký quỹ ban đầu cho thành viên giao dịch với mức kỹ quỹ và tài sản ký quỹ theo quy định. Đây là khoản tiền đặt cọc để đảm bảo cho các giao dịch của nhà đầu tư được thực hiện.
Hiện tại, tỷ lệ ký quỹ theo quy định của Trung tâm lưu ký chứng khoán VSD là 13%. Tuy nhiên để phòng ngừa rủi ro, các công ty chứng khoán thường yêu cầu mức ký quỹ cao hơn từ 15-20%.
Bước 3. Tải và cài đặt app trên điện thoại/ máy tính.
Sau khi đã có tài khoản chứng khoán phái sinh, việc tiếp theo cần làm là tải app giao dịch trên điện thoại, hoặc phần mềm giao dịch/ web giao dịch chứng khoán phái sinh của công ty chứng khoán mà bạn mở tài khoản.
Bước 4. Đặt lệnh mua bán hợp đồng tương lai trên app
Sau đây là hướng dẫn cách giao dịch chứng khoán phái sinh tại công ty chứng khoán vps
https://smartone.vps.com.vn/Templates/huong_dan_giao_dich_chung_khoan_phai_sinh.pdf
7. So sánh giữa chứng khoán cơ sở và chứng khoán phái sinh
Điểm tương đồng:
Giao dịch diễn ra tương tự so với giao dịch cổ phiếu gồm:
– Các phiên: giao dịch khớp lệnh định kỳ mở cửa, Khớp lệnh liên tục, giao dịch thoả thuận.
– Các loại lệnh: LO, ATO, MOK, MAK, ATC
Điểm khác biệt:
